De geboorte van je kind is letterlijk life changing en op allerlei gebieden een verandering. Grote veranderingen gaan gepaard met spanningen, zowel positieve als negatieve. Dat is part of the deal. Voor een deel kun je je voorbereiden, maar voor een groot deel ook niet. De komst van dat kleine mensje zet alles op z’n kop.
Tot zover kan elke vader en moeder hier wel over meepraten. En het delen van deze ervaringen met elkaar, hoe het was ‘voor’ en het hoe nu is ‘na’, helpt je om al die nieuwe indrukken en ervaringen een plekje te geven. Een normaal herstel van een ingrijpende gebeurtenis duurt gemiddeld 4-6 weken.
Die tijd hebben je hersenen nodig om de opwinding (arousal) te laten zakken en vervolgens te kunnen beginnen aan het ordenen en functioneel opslaan van alle informatie. Dat opnieuw opslaan noemen we ‘verwerken’. Herinneringen beginnen na een paar weken te vervagen, verliezen hun intensiteit en je kunt terugkijken op de herinnering als een voltooid verhaal.
Nare bevallingsherinneringen
In mijn praktijk zie ik vaak vrouwen die overvallen worden door negatieve gevoelens als ze terugkijken op hun bevalling. Herinneringen dringen zich te pas en te onpas aan hen op en gaan gepaard met sterke negatieve emoties. Ze denken negatief over zichzelf, hebben moeite om te genieten en komen moeilijk los van hun bevalling. Dit zijn één van de aanwijzingen dat een bevallingservaring traumatisch is verlopen. Een klacht waarvan ik tegen elke moeder, vader, verloskundige, dokter etc. zou willen zeggen: neem dit serieus.
Bij psychotrauma denken we vaak aan trauma’s met een grote ‘T’ waarbij je leven in gevaar is geweest. De betekenis van psychotrauma omvat echter ook ervaringen die de lichamelijke (en emotionele) integriteit hebben overschreden. Iets wat vaak voorkomt bij traumatisch ervaren bevallingen. Gekenmerkt door ervaren controleverlies en een negatieve betekenis (vaak in relatie tot het zelfbeeld)
Postpartum PTSS na een bevalling
Na een traumatische gebeurtenis kán een posttraumatische stressstoornis (PTSS) zich ontwikkelen. PTSS is in de DSM-5 omschreven als een psychische stoornis waarbij traumaklachten langer dan 4 weken aanhouden en zich kenmerkt door herbelevingen, vermijding, negatieve gedachten en stemming, en aanhoudende verhoogde arousal. Wanneer dit gerelateerd is aan een bevallingstrauma noemen we dit een postpartum PTSS.
Een postpartum PTSS komt naar schatting bij 3% van de bevolking voor. En dan is er nog een grote groep vrouwen die wel traumaklachten ervaren die belemmeren in het dagelijks leven, maar niet voldoet aan de volledige diagnose (1 op de 10). Ook voor hen is tijdige behandeling erg belangrijk. Opvallend is dat vrouwen vaak langer dan 6 maanden na de bevalling worden verwezen naar een psycholoog. Dan is er vaker ook sprake van een depressie (in ontwikkeling). Veel te laat als je het mij vraagt, maar ook geldt: beter laat dan nooit! Zeker als je bedenkt dat er goede effectieve (kortdurende) behandelingen zijn.
EMDR na een bevalling
Een van de behandelingen van voorkeur bij PTSS-klachten is EMDR, wat staat voor ‘Eye Movement Desensitisation and Reprocessing’. Het wonder van EMDR wordt het vaak genoemd. De precieze werking wordt nog steeds volop onderzocht, maar dat het werkt staat vast. Bij postpartum-PTSS kan zelfs met vier emdr-sessies al herstel worden bereikt!
Hoe verloopt een EMDR-sessie?
De EMDR-therapeut vraagt naar de meest nare herinnering aan je bevalling, zodat deze volledig je werkgeheugen in beslag zal nemen. De spanning zal bij je oplopen en wanneer de therapeut met jou de spanning op het hoogst heeft weten te brengen, zal er een afleidende taak worden aangeboden. Meestal zal de taak bestaan uit het maken van oogbewegingen door de vingers van de EMDR-therapeut te volgen of een lichtbalk.
De bedoeling is om met je ogen te volgen zo snel als je kunt. Dan moet het werkgeheugen hard aan de slag om alle informatie tegelijkertijd te processen. Je brein gaat een andere manier vinden om de nare herinnering opnieuw op te slaan. De scherpe kanten gaan er vanaf, het beeld kan vervagen en dan ontstaat er ook meer ruimte voor andere meer helpende betekenissen.
Je gaat je minder machteloos voelen, krijgt meer zelfvertrouwen en je merkt dat de herinnering een voltooid verhaal wordt. Een EMDR sessies duurt tussen de 45 tot 90 minuten. Hoeveel EMDR sessies er nodig zijn verschilt per persoon en situatie. Gemiddeld genomen wordt met vier EMDR sessies al goede stappen gemaakt naar herstel.
En verder…
Wanneer de emotionele lading van de herinneringen afneemt, komt er ruimte om de draad van het leven weer op te pakken. Dat kan soms ook een hele stap zijn. In mijn praktijk combineer ik dan cognitieve gedragstherapie met EMDR. Het doel is altijd; werken aan de gezondheid van de moeder (of vader), wat ook positief zal werken op de ouder-kindband, de ontwikkeling van het kindje en de partnerrelatie.
PTSS klachten na je bevalling zijn niet part of the deal! Denk je dat EMDR iets voor jou zou kunnen zijn? Blijf niet met klachten lopen en vraag bij je huisarts naar de behandelmogelijkheden bij jou in de buurt.
– Anouk Broeders
GZ Psycholoog
Anouk is GZ-psycholoog en praktijkhouder van AB Psychologie, een vrijgevestigde psychologiepraktijk (basisggz) in Rijen. Zij specialiseert zich in psychologische hulp bij zwangerschap, bevalling en fertiliteit. Denk aan angsten en onzekerheid voor de bevalling en het moederschap, somberheid en depressie, traumatische bevalling of ander trauma in de voorgeschiedenis, verwerken van verlies en miskramen, en zorgen rondom vruchtbaarheidsproblematiek. Ook lichtere klachten verdienen behandeling, omdat met een korte behandeling problemen in de toekomst voorkomen kunnen worden.